Vivian Sevenich: “Hoop op meer onderzoek naar het vrouwenlichaam”

Het hart van een vrouw verandert door veel te sporten op een andere manier dan het hart van een man. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek dat de afgelopen jaren onder topsporters is uitgevoerd. Waterpoloster Vivian Sevenich vertelt waarom zij meewerkte aan het onderzoek.

Al sinds 2019 wordt mede op initiatief van NOC*NSF onder leiding van sportcardioloog Harald Jørstad van Amsterdam UMC, onderzoek gedaan naar het topsporthart. Wat zijn de verschillen tussen harten van topsporters en mensen die veel minder sporten? Zijn er verschillen tussen diverse sporten? Het doel is om per sport steeds duidelijker te krijgen wat afwijkend is en wat niet.

Als onderdeel van het grotere project is nu ook gekeken naar de verschillen tussen de harten van mannelijke en vrouwelijke topsporters. Maarten van Diepen, arts-onderzoeker sportcardiologie van Amsterdam UMC, voerde de studie uit. Hij constateerde een aantal verschillen. Van Diepen: “Bij intensief sporten worden de skeletspieren groter en dikker. Uit eerdere onderzoeken, bij nagenoeg alleen mannen, weten we dat iets vergelijkbaars ook met de hartspier gebeurt: die wordt bij topsporters wijder (groter volume) en dikker. In ons onderzoek bij vrouwen zagen we eveneens wijdere hartkamers, maar geen verdikking van de hartspier.”

Dus wat bij een man wordt gezien als een normale aanpassing van het lichaam, zou bij een vrouw kunnen wijzen op een potentiële aandoening of ziekte.

Daarnaast werd duidelijk dat vrouwelijke duursporters grotere hartkamers en hartspieren hebben dan krachtsporters. Van Diepen: "Hieruit blijkt dat de manier waarop het hart van topsporters zich aanpast, ook afhankelijk is van de soort belasting."

Win-win situatie

Het is voor het eerst dat die verschillen in de topsport zijn vastgesteld. Aan het onderzoek deden 173 vrouwelijke topsporters mee. Onder hen nagenoeg de gehele Nederlandse waterpoloselectie van de Olympische Spelen in Parijs. Zo ook Vivian Sevenich. “Afgezien dat je meewerkt aan een onderzoek, weet je meteen hoe het met je eigen hart gesteld is”, vertelt zij over haar motivatie om mee te werken. “Je hart wordt uitgebreid gescreend en dan weet je gewoon of het goed zit of niet.”

“Dat vond ik een win-win situatie: allereerst dat je voor jezelf weet of je gezond bent en of je hart het trainen op dit niveau en die belasting aankan. En tegelijkertijd help je mee aan het onderzoek, met meer resultaten voor het vrouwelijke sporthart.”

De speelsters moesten voor het onderzoek een middag naar het UMC in Amsterdam. Daar werd onder meer een echo gemaakt en een mri-scan gedaan. “Verder moesten wij daar gewoon stil liggen. Dat is ook niet teveel gevraagd, haha.”

De uitkomst was voor Vivian zelf positief: er werden geen afwijkingen geconstateerd. “Ik vind het wel een luxe dat je hart door specialisten zo grondig wordt nagekeken. En ook een fijn gevoel dat je weet dat het goed zit.”

Mannelijke maatstaven

Tot voor kort was de meeste kennis over het topsporthart gebaseerd op onderzoek bij mannen. Dat nu specifiek wordt gekeken naar het vrouwenhart is volgens de routinier van TeamNL heel belangrijk: “Blijkbaar is een vrouwenhart toch anders dan een mannenhart. Al die jaren zijn onze resultaten vergeleken met mannelijke maatstaven. Dat wisten wij niet en daar ga je ook niet van uit. Zeker anno 2025 verwacht je dat we ondertussen wel iets meer weten van het specifieke vrouwenhart of het vrouwenlichaam in het algemeen. Maar het blijkt toch dat we nog steeds een beetje achter de feiten aanlopen.”

“Daarom is het alleen maar des te fijner dat dat nu beter gaat worden. Ik hoop ook dat het een stap is naar nog meer onderzoeken naar het vrouwenlichaam. Als je ziet hoeveel er voor vrouwen wordt afgestemd op basis van het mannelijk lichaam... Terwijl er zoveel dingen anders werken, bijvoorbeeld op basis van hormonen. Dan vind ik het wel een beetje raar dat daar dezelfde maatstaf voor gold.”

Het gevaar is dat er op basis van verkeerde gegevens ook verkeerde conclusies worden getrokken. Vivian: “Misschien is er soms iets ergs wat niet zo wordt herkend. Of andersom: dat wordt geadviseerd om te stoppen met topsport, terwijl er niets aan de hand is. Het is belangrijk dat specialisten weten waar ze eigenlijk naar kijken en wat normaal is.”

Formule 1

Volgens Maarten van Diepen zijn de resultaten ook van waarde voor breedtesporters. Want als je weet hoe een hart reageert onder extreme omstandigheden, dan kun je dat vertalen naar een hart dat minder is belast. Van Diepen: “Mijn senior, Harald Jørstad, vergelijkt het altijd met een race-auto in de Formule 1. Daar worden bepaalde auto-onderdelen in extreme omstandigheden getest. En als het daar goed werkt dan worden die onderdelen overgenomen in personenauto’s. Als ze die extreme omstandigheden in de Formule 1 aankunnen, dan kunnen ze ook op de snelweg gebruikt worden.”

“Dat geldt ook voor het hart. Deze vrouwenharten zijn getest onder extreme omstandigheden, variërend per sport hoe extreem natuurlijk. We hebben laten zien dat die hartkamerverwijding heel normaal is voor vrouwelijke topsporters. Dat kun je als referentiewaarde gebruiken voor vrouwen die minder sporten, want die mogen al helemaal niet een groter hart hebben dan een topsporter. Dan weet je dat er iets aan de hand is. Dus we hebben eigenlijk een benchmark gekregen voor het vrouwenhart.”